بررسی جامع تاریخی دفاع غیرعامل با توجه به قدمت زمان بکاگیری اقدامات پدافند غیرعامل از خلقت بشر تا قرن حاضر و ادامه این پیشرفت سامانه های شناسایی و حسگرهای مدرن و تسلیحات آفندی هوشمند و طیف گسترده تهدیدات نیازمند تهیه و تدوین چندین جلد کتاب در قالب دایره المعارف جامع دفaاع غیرعامل  بوده و بطور حتم توان پرداختن به تمامی زوایای تاریخی و موضوعی آن در این مدرک مقدور و میسر نبوده و صرفا به ذکر فرازهایی از این روند تاریخی پرداخته می شود.

1-  تفکر ساخت و احداث دیوارها و خطوط و دژهای دفاعی از قدیم الایام به عنوان یک اقدام دفاعی با هدف سد کردن و ایجاد مانع در مسیر تهاجم دشمن و ممانعت از مواجه شدن با حملات غافلگیرانه مورد توجه دولتهای مختلف بوده و علیرغم تغییر و تکامل سلاح ها و روش های تهاجمی، کماکان با تغییر شکل و کاربری آنها متناسب با نوع تهدیدات به شکل های دیگری همانند تونل ها، پناهگاههای چند منظوره، سازه های امن زیرزمینی، دیوارها و موانع دفاعی  الکترونیکی در ملاحظات دفاعی کشورها مورد توجه خاص قرار دارد.
از جمله مشهورترین دیوارها و دژهای دفاعی احداث شده در طول تاریخ بشری می توان  دیوار چین ، سد ذوالقرنین، دیوار گرگان ، دیوار آتلانتیک ، دیوار آنتونین، دیوار اورلئان، دیوار صلح بخارست، دیوار برلین، دیوار لیما، دیوار ماژینو ، دیوار زیگفرید، دیوار مراکش، دیوار ویتنام، دیوار لندن، دیوار کرملین، دیوار بارلو، دیوار اورشلیم و ... را نامبرد.
2- خداوند متعال در خصوص تعلیم و یاد دادن ساخت زره به حضرت داود (ع) می فرماید:
... و ما به او ساخت زره را تعلیم نمودیم تا شما را از آسیب جنگ در امان بدارد، پس آیا از شکرگزارانید؟   
(سوره انبیاء – آیه 80)
3- سرزمین گسترده ایران باستان که ایران کنونی بخشی ازآن است، به علت موقعیت جغرافیایی که میان دو جلگه آباد بین النهرین و پنجاب سند قرار گرفته بود  مانند پلی بود که طوایف مهاجم به طرف شرق یا غرب مجبور می شدند از آن عبور کنند بطوریکه در ادوار گذشته مورد حمله اقوام بیابانگرد و ایلات مختلف و حملات قدرت های بین النهرین مانند آشور و تهدید حکومت های یونان و روم به ویژه اسکندر و تجاوز پی در پی عثمانی ها از طرف غرب قرار گرفته است، همچنین در دوران اخیر یعنی در دوران زورگویی های استعمار انگلیس، کشور افغانستان از خاک خراسان تجزیه شد، مسیر تجاوزات روس ها از شمال به جنوب بود که قفقاز، ارمنستان، ایروان وشیروان را در غرب دریای خزر و اراضی ماورالنهر و قسمتی از خاک خراسان را در شرق دریای خزر از پیکر ایران جدا کرد، زندگی در چنین وضعیت جغرافیایی و محیط ناامن، ایرانیان را وادار نمود تا همواره به منظور در امان ماندن از تجاوز متجاوزین، خانه های مسکونی خود را به شکل دژ کوچکی بسازند. بنابراین به هرجای این سرزمین نگاه کنید، قلعه، برج، بارو، ارگ، کهندژ، دربند، خندق و دروازه و نظایر آنها از ناامنی محیط زندگی و توجه و تدبیر آگاهانه ایرانیان به ملاحظات دفاعی حکایت می کند.
ساخت بناهای گروهی حصاردار در ایران با طرح ها و نفشه های گوناگون از سه هزار سال پیش شناخته شده است، حصار سیلک در کاشان، قلعه حسنلو در ارومیه، بلورآباد در شهرستان خوی و ... از نمونه های آن می باشد، از سایر قلاع مشهور می توان قلعه فلک الفلاک  در خرم آباد احداث شده در عهد ساسانیان نام برد، حسن صباح بلند آوازه ترین رهبر اسماعیلیان نیز جهت مقابله با بی عدالتی اجتماعی سلجوقیان، الموت در نزدیکی قزوین را پایگاه خود قرار داد و 35 قلعه در اطراف آن بنا نمود و در فومن و قهستان70 قلعه دفاعی داشت.
4- ساخت  اسب چوبی تراوا توسط اودیسیوس یکی از افراد زیرک و هوشمند یونانی در سال 212 قبل از میلاد، پس از نومیدی سربازان از تسخیر (سیراکیوز) نیز یکی از اقدامات تاریخی دفاع غیرعامل می باشد به گونه ای که امروزه اسب تروا به عنوان سمبل و نماد فریب یاد می شود. اودیسیوس پس از طراحی و ساخت اسب چوبی آن را به نزدیک شهر سیراکیوز انتقال داد، مردم شهر با دیدن پیکر عظیم اسب چوبی که بر آستانه شهر قرارگرفته بود پنداشتند که یونانی ها از جنگ دست کشیده اند، همه متعجب و حیران بودند که اسب چوبی برای چه به آنجا آورده شده تا بالاخره شخصی بنام (سینون) به نمایندگی از طرف یونانی ها برای اهالی شهر توضیح داد که آن را به علامت صلح و به رسم یادبود تقدیم پادشاه نموده است.
مبارزان شهر که صحنه را خالی دیدند، اسب را به داخل قلعه برده و این پیروزی بزرگ را جشن گرفته و به پایکوبی پرداختند، غافل از آنکه لشگری عظیم از افراد در پشت دروازه های شهر کمین گرفته بودند، شب هنگام سربازان پنهان شده در شکم اسب چوبی، از آن بیرون آمده ، دروازه قلعه را به روی لشگریان کمین کرده گشودند و با یورش و شبیخون غافلگیرانه، دشمن قوی وسرسخت خود را پس از ده سال نبرد ناموفق از پای درآورده و جنگ چندین ساله را با این اقدام به نفع خود خاتمه دادند.
5- در معماری و شهرسازی اوایل اسلام که متاثر از معماری قبل از اسلام بویژه دوره ساسانیان است تفکرات دفاعی مورد توجه بوده است به طوری که معمولا هر شهر اسلامی از سه بخش تحت عنوان کهندژ، شارستان و ربض تشکیل می گردید، مهم ترین این بخش ها کهندژ یا ارگ بود که عبارت بود از قلعه های که در وسط یا گوشه شهر قرار داشته و معمولا از یک سو به باروی شهر پیوسته بود تا همواره برای دفاع و مقابله با تهاجمات دشمن آماده باشد، ازجمله کهندژهای معروف می توان کهندژهای سمرقند، بخارا، بلخ و نیشابور را نام برد.
رباط ها نیز از بناهای دفاعی و نظامی صدر اسلام است وقلعه های نظامی مرزی را در دوران معینی رباط می گفتند مانند رباط نصیبین که در سرحد میان ایران و روم شرقی بنا شده بود و نگهبانان آن از دیلمان می آمدند، رباط ها را می توان از نخستین استحکامات سازه ای محسوب نمود که در نقاط بی حفاظ مرزی پناهگاه گروهی جهادگر بودند. پس از تثبیت اسلام در مناطق اسلامی و برطرف شدن تهدید از سوی غیرمسلمانان در مرزها، معنی واژه رباط با مسجد یکی شد.
6- عراب جاهلی در نبردهای خود بر جنگ و گریز متکی بودند و هدف و انگیزه آنان به دفاع از بت ها، خونخواهی، غارت و تصرف چارپایان و بزرگ کردن هیبت و ابهت قبیله خود خلاصه می شد و به فنون و تاکتیک ها و روش های کارآمد آشنا نبودند، در شبه جزیره عربستان، تنها طائف دارای باروهای دفاعی بود، اعراب بادیه نشین مانند سایر اقوام چادرنشین با حصار و بناهای دایمی میانه ای نداشتند، وجود مبارک پیامبر اسلام (ص) به مدیریت نظامی مفهومی واقعی بخشید و از انواع روش ها و تاکتیک های جنگی و بهره گیری موثر از زمان، مکان و موقعیت مناسب در غزوات برای رویایی با دشمن و شکست آنها استفاده می کرد. ازجمله روش های مورد استفاده در جنگ های تهاجمی و تدافعی صدر اسلام بهره گیری از شیوه های دفاعی غیرعامل بود که به شکل های مختلف در غزوات و سرایا مورد توجه قرار می گرفت. حفر خندق در جنگ احزاب (سال پنجم هجرت)، مخفی نگه داشتن قدرت و توان و تحرکات تا نزدیکی مکه در فتح مکه (در سال هشتم هجرت)، دستور به شعله ور ساختن مشعل توسط نیروهای اسلام و ایجاد حلقه عظیم آتش در اطراف مکه جهت ایجاد رعب و وحشت در دل دشمن و فتح شکوهمندانه مکه بدون هرگونه مقاومت و درگیری، بستن دهان اسبان و حرکت از میان شیار در جنگ ذات السلاسل در سال هشتم هجرت، فرمان به عبور لشگر از راه های خالی از سکنه در غزوات بنی سلیم و نجران، جلوگیری از درخشندگی اسلحه هنگام حرکت و عبور نکردن از مقابل ساکنان مناطق میان راه غزوات و سرایای بدر و بنی سلیم، سفارش به ایجاد نکردن هرگونه سروصدا و دستور باز کردن زنگوله از گردن شترها و حرکت دادن مخفی نیروها به شکل مخفی در غزوات موته و فتح مکه، مخفی نگه داشتن آمادگی بسیج اولیه در غزوات و سرایای بنی سلیم، ذی امر، ذات الرقاع، استقرار و مکان یابی مناسب در مواضعی که از هر جهت نیروها در آن تقسیم  و از دسترسی دشمن مصون بودند، مانند غزوه خندق که تنها سمت شمال آن باز بود و جنگ خیبر که لشگریان اسلام در موضع مطلوبی قرار داشتند، واقع شدن خورشید در پشت سر نیروهای خودی در جنگ بدر، قرار گرفتن کوه و استحکامات و عوارض طبیعی در پشت سر نیروها مانند جنگ احد، انجام دیده بانی و در نظر داشتن تحرکات دشمن در اکثر غزوات و سرایا، گماردن دیده بان و عنصر اطلاعاتی در مکان مخفی و پنهان از چشم دشمن، حرکت دادن نیروها در تاریکی شب در غزوات (ذی العشیره و دومه الجندل)، سرگردان و گمراه ساختن دشمن از مقاصد هجومی بنی لحیان و دومه الجندل و سرگردان ساختن ساکنان مکه و روسای آنان در غزوه فتح بطوریکه آنان نمی دانستند آیا مقصود و هدف محمّد (ص)، نجد، هوارن و یا منطقه ای دیگر است، خدعه و فریب دشمن را جزیی از جنگ می دانستند (الحرب اخدعه) ، ایجاد موانع و دامهای آهنین در مسیر حرکت دشمن در محاصره طائف، این موانع دارای سه شاخه و به صورت مثلث بود که دو شاخه آن برروی زمین و یک شاخه در داخل زمین قرار داده  می شد تا مانع عبور سواره نظام یا پیاده نظام دشمن شود (حسک الشانک)، استفاده از تاکتیک های فریبنده برای نشان دادن قدرت نیروهای خودی (تغییر چهره نفرات خودی همانند رنگ نمودن موی سر و محاسن پیرمردان برای جوان نشان دادن آنها).
7- حضرت علی (ع) در مکان یابی صحیح  و استفاده از زره و گماردن دیده بان جهت اعلام خبر، رهنمودهای ارزنده ای به شرح زیر دارند:
•    آنگاه که در میدان جنگ رویاروی دشمن قرار گرفتید، قرارگاه شما باید در دامنه کوه ها، تپه ها و یا در کنار نهرها باشد تا پوشش و حفاظ شما گردد و شما را از دشمن نگهبانی کند و باید جنگ را از یک سو  و یا حداکثر از دو سو با دشمن داشته باشید و قسمت های دیگر بر موانع طبیعی تکیه داشته باشد تا دشمن قدرت نفوذ نداشته باشد.
•    و اکملوا السلامه () و در جای دیگر می فرماید زره پوشیده ها را در پیشاپیش اشگر قرار دهید و آنها که کلاه خود ندارند در پشت سر قرار گیرند (نهج البلاغه خطبه 124).
•    مراقبان، نگهبانان و خبرگیرانی در قلعه کوه ها قرار دهید و ... بدانید آنها که در پیشاپیش سپاه حرکت می کنند چشمان لشگرند.
8- بهره برداری از استتار و اختفاء جهت مخفی و پنهان سازی گرچه به قدمت طول تاریخ بشری می باشد ولی اهمیت آن در طول جنگ جهانی اول به علت ورود هواپیماهای شناسایی و عکسبرداری هوایی و افزایش تدریجی دقت تسلیحات آفندی، مورد توجه جدی قرار گرفت.
مطالعه و تحقیق در خصوص استتار، اولین بار توسط هنرمندان، نقاشان و زیست شناسان انجام شده است، در این راستا، آقای ابوت تایر (Abbot. H. Thayer) که به پدر استتار نیز مشهور می باشد در اواخر سال 1800طی یک تحقیق و پژوهش علمی وضیعت زیستی و دفاعی حیوانات، دریافت که رنگ بسیاری از حیوانات از رنگ تیره در پشت آنها به تدریج به رنگ روشن در قسمت پایین و زیر بدن آنها ختم می شود،  او در این تحقیق دریافت که این پدیده موجب می شود که خاصیت سه بعدی حیوانات مختل گردیده و از فاصله دور به شکل مسطح دیده شوند و به مدد این طراحی شگفت انگیز خالق هستی، به حیات و بقا خود ادامه دهند. از اینرو می توان گفت که انسان دانش استتار و مخفی سازی را از حیوانات آموخته است.
در استرالیا پروفسور ویلیام داکلین که یک زیست شناس در دانشگاه سیدنی بود تحقیق و مطالعات گسترده ای را در قرن نوزدهم در زمینه بررسی روش دفاعی حیوانات و گیاهان آغاز نمود. نامبرده طی مطالعات تحقیقی دیگر خود در جنگ جهانی اول دریافت که سایه اشیاء، بزرگترین عامل شناسایی آنها جهت دیده بانی هوایی می باشد.
وی در سال 1939 گروهی تحقیقاتی و مطالعاتی را به نام گروه استتار سیدنی تاسیس و راه اندازی نمود، اعضا این گروه را عده ای هنرمندان، معماران، عکاسان، دانشمندان، زیست شناسان و مهندسین تشکیل می دادند، پروفسور داکلین رئیس گروه یاد شده بود، اشخاص مشهوری مانند فرانک هیندز، دوگلاس آناند، روبرت امرسون، راسل روبرت و... در گروه یاد شده عضو بودند. فرانک هیندز، ماکتهای فریبنده قابل توجهی را برای نیروهای نظامی استرالیا طراحی نمود که نمونه هایی از آن در موزه یادبود جنگ استرالیا در معرض تماشای بازدیدکنندگان قرار داده شده است.
پروفسور داکلین عضو کمیته مرکزی دفاعی استرالیا  نیز بود، نامبرده نشریه ای را به نام (Camouflage Bulletin) جهت ارتقا آگاهی نیروهای نظامی استرالیا تهیه و منتشر نمود، ضمنا کتابی تحت عنوان استتار وغرور بیجا (Camouflage and Complacency)  با محتوایی انتقادی و اعتراض گونه، خطاب به مسئولین نظامی استرالیا، تهیه و تدوین نمود و آنها را به علت کشته شدن بسیاری از سربازان و نیروهای نظامی در جنگ در اثر عدم مهارت و آشنایی با استتار سرزنش نمود و این موضوع را را به مطبوعات و رسانه های گروهی و پارلمان استرالیا کشانید. نظامیان نیز در این خصوص اعتراضاتی بر علیه او به دلیل دخالت وی در مسائل نظامی وارد نمودند.
گروه استتار سیدنی در سال 1941 کتابی تحت عنوان «هنر استتار» منتشر نمودند که مورد تایید و تصویب دپارتمان دفاعی استرالیا جهت استفاده نظامیان قرار گرفت.
ویلیام داکلین در طی نامه ای به نخست وزیر استرالیا «آقای جان کرتین» در خصوص اعتراضات نظامیان شکایت نمود و عنوان نمود که تنها گناه وی، غیرنظامی بودن او می باشد، او در این نامه ارتش استرالیا را به ضعف و کمبود مهارت استتار در منطقه ماموریتی گینه نو متهم نمود و یادآور شد که تعداد بسیاری از سربازان استرالیا در این منطقه به علت یاد شده جان خود را از دست داده اند.
تا سال  1900 اکثر ارتشهای دنیا از یونیفرم و لباسهای نظامی رنگی استفاده می نمودند، برای مثال ارتش فرانسه در شروع جنگ جهانی اول از لباسهای رنگی (کت آبی و شلوار قرمز) استفاده می نمود که پس از پی بردن به اهمیت استتار ونقش ارزنده آن در کاهش آسیب پذیریها و تلفات، لباس نظامی به رنگ استتار خاکی و یا سبز، قهوه ای و یا ترکیبی از آنها درآمد و این موضوع به تدریج در سایر کشورهای دنیا رایج گردید.
فرانسه در بین کشورها، اولین کشوری می باشد که نخستین واحد نظامی استتار(Camouflage Division) را در سال 1915 تشکیل و سازماندهی نمود، این واحد ابتدا تحت مدیریت یک هنرمند نقاش اداره می شد، پس از فرانسه کشورهای دیگر از جمله انگلیس، آمریکا، آلمان، ایتالیا و روسیه اقدام به ایجاد واحدهای استتار نمودند.
واژه انگلیسی استتار (Camouflage)  از لغت فرانسوی (Camoufler) به معنی آرایش نمودن اقتباس گردیده و در سال 1917 وارد زبان انگلیسی گردید.
•    ارتش بریتانیا در سال 1875 در هندوستان به علت مواجه شدن با خسارات و تلفات قابل توجه، لباس های نظامی خود را به رنگ خاکی تغییر داد.
•    روسیه در سال 1908 اقدام به طراحی و تولید لباس های استتاری برای نیروهای مسلح خود نمود.
•    ایتالیا در سال 1909 لباس استتار Grigio-Verde را در ارتش خود طراحی و تولید نمود.
•    آلمان در سال 1910 لباس استتار Feldrau را در نیروهای مسلح خود رایج کرد.
•    فرانسه در سال 1915 لباس های نظامی ارتش خود را به لباس های استتار تغییر شکل داد.
فرانسه در نیمه سال 1915 چهار کارخانه طراحی و ساخت و تولید تورهای استتار را در کشور خود تاسیس و راه اندازی نمود.
•    ایتالیا واحدهای استتار را در سال 1916 در نیروهای مسلح خود ایجاد نمود.
•    انجمن استتار نیویورک در اوایل سال 1917 تاسیس و اولین گردان مهندسی (گردان 40 مهندسی واستتار) را در سال 1918در نیروی زمینی آمریکا سازماندهی نمود.
•    کلاه کاسک های استتاری اولین بار توسط آلمانها در سال 1916 طراحی وتولید گردید.
•    ایتالیا اولین مرکز صنعتی تولید انبوه اقلام و وسایل استتار نظامی را در سال 1929 تحت عنوان Telo Mimertico Pattern تاسیس و راه اندازی نمود و آلمانها در سال 1931 اقدام به راه اندازی مرکز مشابهی در ارتش خود نمودند.
•    نیروی دریایی بریتانیا در سال 1918 براساس راهنمایی آقای نورمن ویل کینسون تعداد 4500 شناور خود را با طرح Dazzle رنگ آمیزی استتاری نمود.
•    آمریکایی ها در جنگ جهانی دوم، استتار را «اطلاعات کاذب بصری » و انگلیسی ها آن را «فریب بصری » نامیدند.
•    آقای ویلیام مک کی، تئوری استتار  را ارائه نمود. اساس  این تئوری، شکستن و بهم ریختن زوایا و ابعاد منظم هندسی اشیا و اجسام می باشد که در پنهان سازی، موثرتر از رنگ آمیزی استتاری اشیا و تجهیزات بوده و عامل بسیار مهمی در تقلیل شناسایی اهداف می باشد.
•    اشخاص هنرمند، طراح، محقق و دانشمندی که در طول جنگ های جهانی اول و دوم موجب شناخت، تحول، پویایی، پیشرفت و ارتقا، موضوع استتار در یگان های نظامی گردیده و خدمات شایان توجهی را در این راستا در جهت کاهش آسیب پذیری و تقلیل خسارات و تلفات نموداند بشرح زیر می باشند:
Abbot. H. Thayer
William Dakin
Jean. Louis Forain
Edward. Wadsworth
Jacques Villon
Franz. Marc
Oskar Schlemmel
William Stanley Hayter
Granant Wood
Ellsworth. Kelly
Robert Emerson
Norman. Wilkinson
Frank Hinder
Tomas. Hart. Benton
9- ارتش شوروی سابق برای هماهنگ نمودن برنامه های فریب و نیرنگ و اقدامات پدافند غیرعامل در برابر تهدیدات آمریکا، در سر فرماندهی کل ارتش شوروی واحد ویژه ای را برای مدیریت و اجرای برنامه های دفاع غیرعامل به نام ماسکیروفکا تاسیس نمود و در طول سال های 1960 الی 1983 اقدامات عمده ای از قبیل آسیب ناپذیر نمودن منابع و مراکز حیاتی و حساس خود را در برابر تهاجامات احتمالی، احداث پناهگاه های عمیق زیرزمینی برای مردم و هیات حاکمه سیاسی، نگهداری قطعات یدکی و بحرانی در پناهگاه های مستحکم زیرزمینی، احداث شیلترهای ضد بمب و ساخت ماکت های فریب تجهیزات و تسلیحات سازمانی، ایجاد مراکز فرماندهی و کنترل متحرک و طراحی ریل های متحرک جهت موشک های قاره پیمای SS-X-24، ارسال اطلاعات دروغین، عایق سازی و استفاده از رنگ ها و اقلام جاذب حرارتی و راداری و .. نمود.
10- آمریکا نیز اقدامات قابل توجهی در زمینه دفاع غیرعامل به موازات شوروی سابق انجام داده است که نمونه هایی از این قبیل اقدامات شامل: مستحکم نمودن مواضع موشک های بالستیکی قاره پیما و تاسیسات فرماندهی و کنترل و مراکز مخابراتی مربوط به آنها و ایجاد تاسیسات زیرزمینی برای مقامات فرماندهی ملی در فورت ریچی در ایالت مریلند و نوراد در اعماق کوه های گرانیتی شیان  در حوالی کلرادو اسپرنگر، تدبیر پایگاه پناهگاه، ساختن چند پناهگاه برای هر موشک مینت من و جابجایی مکرر موشک ها از یک پناهگاه به پناهگاه دیگر، استفاده های از پایگاه های قمر برای افزایش بقای هواپیمای بمب افکن، آماده باش داشتن هواپیمای B-52  و FB-111 و هواپیماهای سوخت رسان و متفرق و پراکنده نمودن آنها در فرودگاه های متعدد از جمله فرودگاه های غیرنظامی، ایجاد پست های فرماندهی متحرک، ایجاد پناهگاه های سبک وزن ضد ریزش اتمی، برای حفاظت بخش انتخاب شده ای از جمعیت و تخلیه عمومی مناطق پرجمعیت در صورت متحمل بودن وقوع یک حمله هسته ای، ساختن پناهگاه های ضد ریزش هسته ای در زمان بحران کوبا، ایجاد و تاسیس مدیریت اضطراری دولت مرکزی (FEMA) در سال 1979 برای مدیریت به هنگام شرایط اضطراری و بحران ناشی از وقوع حوادث طبیعی و غیر طبیعی.
11- اگر اقدامات پدافند غیرعامل را در سیر تاریخی مورد مطالعه، اقدامات پیشگیرانه ملل مختلف با هدف حفظ جان، ادامه حیات و حفظ سرزمین، جلوگیری از غافلگیری و ارتقا توان رزم محسوب نماییم، هنوز هم در آستانه قرن بیست و یکم که جهان آکنده از منازعات ژئوپلیتیک بوده و نشانه ای از خاتمه قریب الوقوع درگیری های مسلحانه دیده نمی شود، انجام اقدامات پدافند غیرعامل توسط کشورهای مختلف استمرار داشته و جایگاه ویژه ی خود را در سیاست های دفاعی کشور ها و ملل مختلف  به عنوان یک نیاز حیاتی حفظ نموده است و با روش های مختلف از قبیل ایجاد دیوارهای دفاعی الکترونیکی، قرارگاه های فرماندهی عمیق و نیمه عمیق زیرزمینی، پناهگاه های مقاوم در برابر سلاح های متعارف و نامتعارف، مقرهای هدایت و کنترل و فرماندهی نظامی و سیاسی، متروهای عمیق زیرزمینی چند منظوره، سیلوهای موشکی، تونل ها و سازه های امن دفاعی زیرزمینی، مراکز فرماندهی و کنترل متحرک ریلی، پراکندگی وتمرکززدایی مرتکز ثقل، اقدامات فریب راهبردی، عملیاتی و تاکتیکی، به کارگیری زره های مقاوم، مواد جاذب و منعکس کننده های راداری، اخلال گرهای مکانیکی و الکترونیکی، پوشش های استتار چند طیفی مدرن اهداف  ثابت و متحرک، عملیات دود، پایروتکنیک ها، پوشش های سرامیکی، مقاوم سازی سیستم های الکترومغناطیسی، رنگ ها و اقلام جاذب، ماکت های فریب، فن آوری رادارگریزی در سطوح و بدنه اهداف (استیلت) و موارد دیگر ادامه یافته است و نمونه های عینی و بارز آن در جنگ های دو دهه اخیر سالهای 1991 (جنگ اول خلیج فارس)، 1999(مناقشه کوزوو)، 2003(جنگ فعلی آمریکا علیه عراق)، 2006(جنگ اسرائیل غاصب علیه لبنان) مشهود بوده و ثبت گردیده است

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: